ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮೇರುವ್ಯಕ್ತಿಗಳಾಗುವುದು, ಮಹಾನತೆ ಗಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು, ಅವರು ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ನಡೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ನಡತೆಯಿಂದ. ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ನಿದರ್ಶನೀಯವಾಗಿ ನಡೆಸಿದವರು ಆದರ್ಶನೀಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅಂತಹ ಮೇರು ಚೇತನಗಳ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಅವರ ಜೀವನದ ಹಲವಾರು ಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಕೆಲವು ಹಾಸ್ಯದಿಂದ ಕೂಡಿರಬಹುದು, ಮತ್ತಷ್ಟು ನೋವುಂಟು ಮಾಡಬಹುದು, ಹಾಗೆಯೇ ಕೆಲವು ಗಂಭೀರವಾಗಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಉದಾತ್ತತೆಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಅಂತಹ ಕೆಲವರ ಜೀವನದ ಕೆಲವು ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳನ್ನು ಓದುಗರ ಮುಂದಿಡುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಇದು.
ದ.ರಾ.ಬೇಂದ್ರೆ:
ಧಾರವಾಡದಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಐದಾರು ಮೈಲಿ ದೂರದ ಮುಗದ ಎಂಬ ಊರಿನಲ್ಲಿದ್ದ ಮಣ ್ಣನ ಮನೆಯ ಜಗಲಿಯ ಮೇಲೆ ಬೇಂದ್ರೆ ಕುಳಿತಿದ್ದಾರೆ. ಊರ ಹಿರಿಯರೊಬ್ಬರು ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಅವರಿದ್ದಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು:
“ಮಾಸ್ತರ, ನಮ್ಮ ಮನ್ಯಾಗ ರೊಟ್ಟಿ ಕೊಟ್ಟು ಬಾ ಅಂದ್ರಿ. ತಗೋರಿ” ಎಂದರು. “ಛೆ, ಛೆ ನೀವ್ಯಾಕ ತ್ರಾಸ ತಗೋತೀರಿ. ನಮ್ಮ ಒಬ್ಬ ಮಿತ್ರ ದಿನಾ ರೊಟ್ಟಿ ಬುತ್ತಿ ಕೊಟ್ಟು ಹೋಗ್ತಾನ” ಎಂದರು ಬೇಂದ್ರೆ.
ಅದಕ್ಕೆ ಆ ಹಿರಿಯರು, “ಈಗ ಬಿಸಿ ರೊಟ್ಟಿ ತಗೋರಿ. ನಿಮ್ಮ ಗೆಳ್ಯಾ ತಂದದ್ದು ಚಂಜಿ ಕಡಸೇಕ್ಕ ಆಕ್ಕೈತಿ. ಅದರಾಗ ನೀವು ಮಾಸ್ತರ ಇದ್ದೀರಿ ಅಂತ ಕೇಳಿದ ಮ್ಯಾಗಂತೂ ಜೀವ ಹಾತೊರಿತಿರಿ, ತಮ್ಮನ್ನ ಕಾಣಬೇಕು ಅಂತ. ನಾನೂ ಇದ ಮುಗದದ ಕನ್ನಡ ಸಾಲ್ಯಾಗ ನನ್ನ ನೌಕರಿ ಮುಗಿಸೀನ್ರೀ” ಎಂದರು.
“ನಾನೂ ನನ್ನ ಮಾಸ್ತರಿಕೀ ಮುಗಿಸೇ ಈ ಮುಗದದಕ್ಕೆ ಬಂದೀನಿ. ಬರ್ರೀ ಕೂಡ್ರಿ” ಎಂದರು ಬೇಂದ್ರೆ.
ಆಗ ಆ ಹಿರಿಯರು ಬಹಳ ಸಂಕೋಚದಿಂದ, “ಮತ್ತ ನಮ್ಮ ಕೈಯಾಗಿನ ರೊಟ್ಟಿ ತಿನ್ನಾಕ ಶೀಲಾ ಏನೂ ಮಾಡೋದಿಲ್ಲ ಹೌದಲ್ರಿ?” ಎಂದು ಕೇಳಿದರು.
ಅದಕ್ಕೆ ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ಉತ್ತರ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದು ಹೀಗೆ: “ಸುಶೀಲರಿದ್ದವರ ಜೊತೆಗೆ ಮತ್ತೆಂಥಾ ಶೀಲಾ? ಶೀಲಾ-ಕುಲಾ ಅಂತದರಾಗ ನನಗ ನಂಬಿಗಿ ಇಲ್ಲಾ. ನೀವು ಬಂದಿರಿ, ಹಸಿದವಗ ರೊಟ್ಟಿ ತಂದ್ರಿ. ಇದ ಖರೇ ಮಾನವೀಯ ಶೀಲಾ.”
ಕನ್ನಡ ನವೋದಯದ ನಾದಬ್ರಹ್ಮ ಕವಿ ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಈ ಘಟನೆಯು ಎರಡು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಮಹತ್ವವಿದೆ. ಒಂದು ಅವರಲ್ಲಿದ್ದ ಮಾನವೀಯ ಭಾವನೆ. ಇನ್ನೊಂದು, ಆ ಊರಿಗೆ ಬಂದ ಕಾರಣ. ಅವರು ‘ನನ್ನ ಮಾಸ್ತರಿಕಿ ಮುಗಿಸೇ ಬಂದೀನಿ’ ಎಂದ ಮಾತಿನ ಗೂಡಾರ್ಥ ಬೇರೆ ಇದೆ. ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ಬರೆದ ‘ನರಬಲಿ’ ಕವನವು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿರುದ್ಧ ದಂಗೆಯೇಳಲು, ಬಲಿದಾನ ಮಾಡಲು ಪ್ರೇರೇಪಣೆ ನೀಡುವಂತಿತ್ತು. ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿಗಳ ಕೆಂಗಣ ್ಣಗೆ ಗುರಿಯಾದ ಬೇಂದ್ರೆ ತಮ್ಮ ಮಾಸ್ತರಿಕಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಯಿತು. ಮೊದಲೇ ಸಂಸಾರ ಬಡತನದಲ್ಲಿ ಬೇಯುತ್ತಿದ್ದೆ; ಅಂತಹುದರಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಪ್ರಯಾಸದಿಂದ ಪಡೆದಿದ್ದ ಮಾಸ್ತರಿಕಿ, ಸಂಸಾರದ ಊರುಗೋಲು ಹೋಗುತ್ತಿದೆ – ಆದರೆ ಇದ್ಯಾವುದೂ ಬೇಂದ್ರೆಯನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರಲ್ಲಿ ಕ್ಷಮಾಪಣೆ ಕೇಳುವುದಕ್ಕಾಗಲೀ, ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಲೀ ತಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ ಕೆಲಸವನ್ನೂ ಕಳೆದುಕೊಂಡರು, ಬಂಧೀಖಾನೆಯ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನೂ ಅನುಭವಿಸಿದರು. ಬಡತನದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿಯೇ ಮಗುವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಬಂದಾಗಲೂ ಬೇಂದ್ರೆ ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪಪಡಲಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ನೋವು, ಸಂಕಟ, ನಲಿವುಗಳನ್ನು ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕಗೊಳಿಸುತ್ತಾ, ಸಮಾಜದ ನೋವು, ನಲಿವುಗಳ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ‘ಬೆಂದರೆ ಬೇಂದ್ರೆ’ಯಾಗಬಹುದು ಎಂಬ ಮಾತು ಜನಜನಿತವಾಗಿದೆ.
ಗಳಗನಾಥ ಮಾಸ್ತರರು:
ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ನವೋದಯಕ್ಕೂ ಮುನ್ನ ಅರುಣೋದಯವೂ ಇತ್ತು. ಅಂದರೆ, ನವೋದಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮಹಾದ್ವಾರ ತೆಗೆಯಲು ನಡೆಸಿದ ತಯಾರಿಯ ಘಟ್ಟ ಅದು. ಬಿಎಂಶ್ರೀಯವರು 1911ರಲ್ಲಿ ಧಾರವಾಡದ ವಿದ್ಯಾವರ್ಧಕ ಸಂಘದಲ್ಲಿ ‘ಕನ್ನಡ ಮಾತು ತಲೆಯೆತ್ತುವ ಬಗೆ’ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮುಂದಿರುವ ದಾರಿ, ಸವಾಲುಗಳು, ಸಾಧ್ಯತೆಗಳು – ಇವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮುನ್ನೋಟವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ‘ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗೀತೆಗಳು’ ಕವನ ಸಂಕಲನದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಮೌಲ್ಯಪ್ರಜ್ಞೆ, ಅಂದರೆ ನವೋದಯದ ಆಶಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಹಾಗೂ ಆಧುನಿಕ ಶೈಲಿಯ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆ ಮತ್ತು ಅಡಿಪಾಯ ನೀಡಿದರು. ಕರ್ನಾಟಕದ ಏಕೀಕರಣಕ್ಕೆ ಅಹರ್ನಿಶಿ ದುಡಿದರು. ಇದು ನವೋದಯ ಚಳುವಳಿಯ ಸಮಗ್ರತೆ.
ಇದಕ್ಕೂ ಮುನ್ನ ಪಂಜೆಯವರು, ಗೋವಿಂದ ಪೈ, ಮುಂತಾದವರು ಆಧುನಿಕ ಕನ್ನಡದ ಕಾವ್ಯದ ಆರಂಭವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರು. ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿದ್ದರೆ, ಕನ್ನಡ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ಟೊಂಕ ಕಟ್ಟಿ ನಿಂತವರು ಹಲವರು. ಆಗ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸೃಷ್ಟಿಯಷ್ಟೇ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದದ್ದು ಎಂದರೆ, ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಓದುಗರನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿ ಮಾಡುವುದು. ಅಂತಹ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಹೆಗಲ ಮೇಲೆ ಹೊತ್ತವರಲ್ಲಿ ಗಳಗನಾಥರಲ್ಲಿ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವಿದೆ.
ಅವರು ಮರಾಠಿ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಅನುವಾದಿಸಿದರು ಹಾಗೂ ಮುದ್ರಿಸಿದರು. ಜೊತೆಗೆ ಸ್ವತಃ ಕೆಲವು ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನೂ ಬರೆದರು. ಅವರು ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ಕನ್ನಡದ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸುವುದು, ಮಾರುವುದರಲ್ಲೇ ಕಳೆದರು. ತಾವು ಮುದ್ರಿಸಿದ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಊರೂರು ಅಲೆಯುತ್ತಾ, ಮನೆಮನೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತಾ, ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಮಾರಿದರು. ಅವರಿಗೆ ಕೆಲವು ಕನ್ನಡಾಸಕ್ತರು ನೆರವು ನೀಡಿದರೂ ಸಹ, ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಮುದ್ರಣ, ಮಾರಾಟ ಎಂದೂ ಸುಲಭವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಸಾಕಷ್ಟು ಸಾಲ ಮಾಡಿಕೊಂಡದ್ದೂ ಇದೆ. ಏಕೆಂದರೆ, ಜನರನ್ನು ಓದಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಓದಲು ಪುಸಲಾಯಿಸಬೇಕು. ಅವರು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಜೋಗಿಯಾಗಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಎಡೆಬಿಡದ ಈ ಕಾಯಕದಲ್ಲಿ ಗೌರವ ಮತ್ತು ಅಪಮಾನಗಳೆರಡನ್ನೂ ಅನುಭವಿಸಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಕೆಳಗಿನ ಘಟನೆ ಉತ್ತಮ ನಿದರ್ಶನ.
ಬೀಚಿಯವರು ಹರಪನಗಳ್ಳಿಯ ಸಂಸ್ಕøತ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳೊಬ್ಬರ ವ್ಯಕ್ತಿ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟ ಘಟನೆಯಿದು. ಈ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಧರ್ಮಾರ್ಥ ಚಿಕಿತ್ಸಾಲಯವನ್ನೂ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದರ ಮುಂದು ಮಾಮೂಲಿನಂತೆ ಜನಜಾತ್ರೆ:
“ಅಳುವ ಮಕ್ಕಳು, ಸಂತೈಸುವ ತಾಯಂದಿರು, ಅವರನ್ನು ಗದರಿಸುವಂತಿಲ್ಲ. ಇತ್ತ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳಿಗೆ ಒಂದೇ ಅವಸರ - ಪಾಠಶಾಲೆಗೆ ತಡವಾಗಿದೆಯೆಂದು. ಈ ಗಡಿಬಿಡಿಯಲ್ಲಿ ಅದಾವನೋ ಮುದುಕ - ಹರಕಲು ಗಡ್ಡ, ಕೆಂಬಣ್ಣದ ಪಂಚೆ ಉಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಭುಜಕ್ಕೊಂದು ನೇತಾಡುವ ಹಸಿಬೆ. ನಿಂತಲ್ಲಿಂದಲೇ ಕೂಗಿ ಕೇಳಿದ - ಪುಸ್ತಕ ನೋಡ್ತೀರೇನು? ‘ಹೋಗಪಾ ಮಾರಾಯ. ನಿನ್ನ ಪುಸ್ತಕ ಬ್ಯಾಡಾ, ಏನೂ ಸುಡುಗಾಡೂ ಬ್ಯಾಡ.’ – ಕಿವಿ ಮುಚ್ಚಿಕೊಂಡು ಗದರಿಸಿಬಿಟ್ಟರು ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು. ಬಜ್ಜೆಯಾದ ಹಸಿಬೆ ಹೊತ್ತು ನಡೆದ ಮುದುಕ.
ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಮುಗಿಯಿತು. ಹಿಂಬದಿಗೇ ಮನೆಗೆ ಬಂದು, ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಸ್ನಾನಕ್ಕಿಳಿದರು. ಶಿವಪೂಜೆ ಆಗಬೇಕು. ಮಣೆಹಾಕಿ ವಿಭೂತಿ ಇಟ್ಟು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಅಣ ಮಾಡಿತ್ತು - ಪುಟ್ಟಮಗಳು. ಆಚೆ ಮನೆಯವರೊಬ್ಬರು ಒಳಬಂದು ಕೇಳಿದರು – ‘ಬುಕ್ಕಾ ಕೊಣುಕೊಂಡ್ರೇನು? ಗಳಗನಾಥ ಬಂದಿದ್ನಲ್ಲಾ. ಹಸಿಬೀ ಹೊತುಗೊಂಡು ಬರಲಿಲ್ಲೇ ಮುದುಕಾ? ನಾನೇ ನಿಮ್ಮ ಮನೆಗೆ ಕಳಿಸಿದ್ದೆ’ – ಎಂದರು. ‘ಶಿವಶಿವಾ’ ಎಂದು ತಲೆಗೆ ಕೈಯಿಟ್ಟರು ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು. ‘ಎಂಥಾ ಮೂರ್ಖನಪಾ ನಾನು. ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಬಂದ ಗಳಗನಾಥರನ್ನು ಗದರಿಸಿ ಕಳಿಸಿಬಿಟ್ಟೆ. ಸರಸ್ವತಮ್ಮನಿಗೇ ಅವಮಾನ – ಅದೂ ನನ್ನ ಮನಿಯಾಗೇ.’
ಕೂಡಲೇ ಗಳಗನಾಥರನ್ನು ಹುಡುಕಿ, ‘ನನ್ನಿಂದ ಅಪರಾಧವಾಗಿದೆ ಸ್ವಾಮೀ, ಕ್ಷಮಿಸಬೇಕು’ ಎಂದು ಕೇಳಿಕೊಂಡು, ಕೈಹಿಡಿದು ಮನೆಗೆ ಕರೆತಂದರು. ಅವರಿಗೆ ಊಟಕ್ಕೆ ಹಾಕಿ, ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಕೊಂಡು ಕಳಿಸಿಕೊಟ್ಟರು.
ಕೈಲಾಸಂ:
ಆಧುನಿಕ ಕನ್ನಡ ರಂಗಭೂಮಿಯ ಪಿತಾಮಹ ಕೈಲಾಸಂ. ಕಂಪ್ನಿ ನಾಟಕಗಳು, ಪೌರಾಣ ಕ ಹಾಗೂ ಮೆಲೋಡ್ರಾಮದ ಸಾಮಾಜಿಕ ನಾಟಕಗಳು ತುಂಬಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಆಧುನಿಕ ವಸ್ತು ಹಾಗೂ ವಾಸ್ತವಿಕತೆಯ ಶೈಲಿಯ ಆಧುನಿಕ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಜಾತೀಯತೆ, ವಿಧವೆಯರ ದುಸ್ಥಿತಿ, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೌಲ್ಯಹೀನತೆ, ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಸಂಕೋಲೆಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಲೇಖನಿಯೆತ್ತಿ ಹೋರಾಡಿದವರು. ಮೊತ್ತಮೊದಲಿಗೆ ರಂಗವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಸಾತು, ಪಾತುಗಳಂತಹ ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪಾತ್ರಗಳು ಬಂದವು.
ಕೈಲಾಸಂ ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ರಂಗಜಂಗಮರಂತೆ ಜೀವಿಸಿದವರು. ತಮಗೆ ಒಗ್ಗದ ಒಳ್ಳೆ ಸಂಬಳದ ಕೆಲಸ ಬಿಟ್ಟು ಸಾಹಿತ್ಯ, ಅದರಲ್ಲೂ ರಂಗಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅರ್ಪಿಸಿಕೊಂಡವರು. ಕೈಲಾಸಂ ಹಲವಾರು ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಬಗ್ಗೆ ಆಳವಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದ ಜ್ಞಾನದ ಕಣಜ. ಆಡು ಮುಟ್ಟದ ಸೊಪ್ಪಿಲ್ಲ, ಕೈಲಾಸಂ ಮಾತನಾಡದ ವಿಷಯವಿಲ್ಲ. ಅವರು ನಿಂತಲ್ಲಿ ಸಂತೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು; ಕುಳಿತಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಗೋಷ್ಠಿಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ತಮ್ಮ ಜ್ಞಾನಸಂಪತ್ತಿನೊಂದಿಗೆ ಹಾಸ್ಯಸಂಪತ್ತನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ನಗೆಗಡಲಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರ ನಿರ್ಮಲ ಮನಸ್ಸಿನ ಹಾಸ್ಯ ಹಿರಿಯರನ್ನೂ ಬಿಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಟಿ.ಎಸ್.ವೆಂಕಣ್ಣಯ್ಯನವರು ಬಹಳ ಎತ್ತರವಾಗಿದ್ದರು. ಕೈಲಾಸಂ ಸ್ವಲ್ಪ ಕುಳ್ಳು. ಅವರೊಮ್ಮೆ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಾಗ, “ವೆಂಕಣ್ಣಯ್ಯನವರೇ, ಹಾಗೇ ಸ್ವಲ್ಪ ತಲೆ ಎತ್ತಿ ನೋಡಿ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಹಿರಿಯರು ಸುಖವಾಗಿದ್ದಾರೆಯೇ ಅಂತ.” ಹಾಗೆಂದು ಅವರು ತಮ್ಮನ್ನೂ ಬಿಡುತ್ತಿರುಲಿಲ್ಲ: “ನಮ್ಮ ಮನೆ ವೈಟ್‍ಹೌಸೂ (ಶ್ವೇತಭವನ), ನಾನು ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ಸ್ಪಾಟೂ (ಕಪ್ಪುಚುಕ್ಕೆ).”
ತಮ್ಮ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಎದುರಾದ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಕಷ್ಟಗಳನ್ನೂ ನಗುನಗುತ್ತಲೇ ಎದುರಿಸಿ ಜೈಸಿದ ಕೈಲಾಸಂ ಹೃದಯ ಬಹಳ ಮೃದು. ಅದಕ್ಕೇ ತಿರುವಲೆ ರಾಜಮ್ಮನವರು ಅವರನ್ನು ‘ಕುಸುಮ ಹೃದಯಿ’ ಎಂದು ಕರೆದರು. ಪರರ ನೋವು ಅವರ ಹೃದಯವನ್ನು ಹಿಂಡುತ್ತಿತ್ತು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಡೆಯ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬೊಂಬಾಯಿದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ನಡೆದ ಅಂತಹದೊಂದು ಘಟನೆ ಅವರ ಜೀವಕ್ಕೇ ಮುಳುವಾಯಿತು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅದನ್ನು ಮೈಸೂರಿನ ನಾರಾಯಣಾಚಾರ್ ಹೀಗೆ ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ:
“1946, ಅಕ್ಟೋಬರ್ ಸಮಯ. ಆಗ ಬೊಂಬಾಯಿಯಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾದ ಹಿಂದೂ ಮುಸ್ಲಿಂ ಗಲಾಟೆ. ಎರಡೂ ಕಡೆಯೂ ಹೊಡೆದಾಟ, ಕಡಿದಾಟ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ದಿನ ಕೈಲಾಸಂ ಮಾತುಂಗದ ‘ಜೆ’ ಬಸ್‍ಸ್ಟಾಪಿನಲ್ಲಿ ಬಸ್ಸಿಗಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತ ನಿಂತಿದ್ದರು. ಎದುರಿಗೆ ಒಬ್ಬ ವೃದ್ಧ ಎಳನೀರು ಕುಡಿಯುತ್ತಾ ನಿಂತಿದ್ದ. ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಒಂದು ಗುಂಪಿನವರು ಗಲಾಟೆ ಮಾಡುತ್ತಾ ಅಡ್ಡಲಾದವರ ಮೇಲೆ ಹಲ್ಲೆ ಮಾಡುತ್ತಾ ಓಡಿಬಂದು, ಎಳನೀರು ಮಾರುತ್ತಿದ್ದವನಿಂದ ಮಚ್ಚನ್ನು ಕಸಿದುಕೊಂಡು, ಎಳನೀರು ಕುಡಿಯುತ್ತಾ ನಿಂತಿದ್ದ ಆ ವೃದ್ಧನ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಮಚ್ಚಿನಿಂದ ಬಲವಾಗಿ ಕೊಚ್ಚಿದರು. ಆ ವೃದ್ಧನ ತಲೆಬುರುಡೆ ಒಂದು ಪಕ್ಕಕ್ಕೂ, ಮತ್ತೆ ಅವನು ಹಿಡಿದಿದ್ದ ಎಳನೀರು ಬುರುಡೆ ಇನ್ನೊಂದು ಪಕ್ಕಕ್ಕೂ ಉರುಳಿಕೊಂಡು ಬಿದ್ದವು. ಕತ್ತರಿಸಿದ ತಲೆಬುರುಡೆಯಿಂದ ಚೆಲ್ಲಾಡುತ್ತಿದ್ದ ರಕ್ತವನ್ನೂ, ಉರುಳುತ್ತಿದ್ದ ಎಳನೀರು ಬುರುಡೆಯಿಂದ ಚಿಮ್ಮುತ್ತಿದ್ದ ಎಳನೀರುನ್ನೂ, ರುಂಡ ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಆ ವೃದ್ಧನ ದೇಹ ವಿಲವಿಲಿ ಒದ್ದಾಡುತ್ತಿರುವುದನ್ನೂ ಒಮ್ಮೆಲೇ ಎದುರಿಗೆ ಕಂಡ ಕೈಲಾಸಂಗೆ ಕಣ್ಣುಕಪ್ಪಿಟ್ಟು ತತ್ತರಿಸುತ್ತಾ ನಿಂತಲ್ಲೇ ಕುಸಿದುಬಿದ್ದರು. ನಂತರ ಮತ್ತವರು ಎದ್ದು ಕಣ್ಣು ಬಿಟ್ಟಾಗ ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದ ಯಾರನ್ನೂ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ.”
ನಂತರ ಅವರು ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಹೇಗೋ ಬಂದು ತಲುಪಿದರು. ಆದರೆ ಕೈಲಾಸಂ ಮತ್ತೆ ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಡಿವಿಜಿ:
ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಡಿ.ವಿ.ಗುಂಡಪ್ಪನವರು ಎಂದಾಗ ಮಂಕುತಿಮ್ಮನ ಕಗ್ಗ, ಕಾವ್ಯ, ವಿಮರ್ಶೆಗಳು ನೆನಪಿಗೆ ಬರುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅವರು ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮದಲ್ಲೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಪರಿಶ್ರಮ ಹಾಕಿದವರು. ಅದರ ಕುರಿತು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಡಿವಿಜಿಯವರು ಸತ್ಯನಿಷ್ಟರು ಹಾಗೂ ನಿಷ್ಠುರರೂ ಹೌದು. ಹಾಗಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಕಿರಿಯರಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಹಿರಿಯರಿಂದಲೂ ಗೌರವ ದೊರಕುತ್ತಿತ್ತು. ಅವರು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕೋಮುಗಲಭೆಗೆ ಸುತ್ತುವರಿದಂತೆ, ಅಂದಿನ ದಿವಾನರು ಅದನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಿದ ರೀತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಟೀಕಿಸಿ ಬರೆದಿದ್ದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಸ್ವತಃ ದಿವಾನರೇ ಸಮಜಾಯಿಸಿ ನೀಡಿದ್ದರು.
ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯನರು ಡಿವಿಜಿಯವರಿಂದ ಹಲವು ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಅವರ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ, ಪ್ರಾಮಾಣ ಕತೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಪುರಸಭೆ ರಚನೆ ಮಾಡಿದಾಗ ಡಿವಿಜಿಯವರನ್ನು ಸದಸ್ಯರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ್ದರು –ಡಿವಿಜಿಯವರ ವಿರೋಧದ ನಡುವೆಯೂ. ಹಾಗೆಯೇ ವಿವಿಧ ಯೋಜನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಿಂದ ಸಲಹೆ, ಸಹಾಯಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಹೀಗೆಲ್ಲಾ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಅವರು ಖಾಲಿ ಚೆಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಡಿವಿಜಿಯವರಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರಂತೆ.
ಒಮ್ಮೆ ಡಿವಿಜಿಯವರ ಮೊಮ್ಮಗಳು ಅವರ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಪುಸ್ತಕಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಖಾಲಿ ಚೆಕ್ಕುಗಳು ‘ಬುಕ್ ಮಾರ್ಕರ್’ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದವಂತೆ. ಮೊಮ್ಮಗಳಿಗೆ ಬಹಳ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗಿ, ‘ಯಾಕೆ ತಾತ ಖಾಲಿ ಚೆಕ್ಕುಗಳಿವೆ’ ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ, ‘ನಾನು ಮಾಡಿದ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸಂಭಾವನೆಯೆಂದು ನೀಡಿದ್ದರು’ ಎಂದು ಡಿವಿಜಿ ಉತ್ತರಿಸಿದರು. ಆಗ ಮೊಮ್ಮಗಳು ‘ಮತ್ತೆ ಯಾಕೆ ಹಾಗೇ ಇಟ್ಟಿದ್ದೀಯಾ’ ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ, ‘ಖಾಲಿ ಚೆಕ್ಕುಗಳು ಸ್ಮರಣ ಕೆಗಳಿದ್ದಂತೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಮಾರಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು’ ಎಂದು ಉತ್ತರ ನೀಡಿದರು. ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯನವರು ಡಿವಿಜಿ ಬೆಲೆ ಕಟ್ಟಲಿಲ್ಲ, ಡಿವಿಜಿಯವರೂ ತಮ್ಮ ಬೆಲೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಅವರಲ್ಲಿದ್ದ ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮದ ನೈತಿಕತೆ ಅಂತಹ ಮಟ್ಟದ್ದು.
ಎ.ಎನ್.ಮೂರ್ತಿರಾವ್:
ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ‘ವಿಚಾರ ಸಾಹಿತ್ಯ’ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದವರಲ್ಲಿ ಮೂರ್ತಿರಾಯರು ಪ್ರಮುಖರು. ಅವರು ತರ್ಕ, ವಾಸ್ತವಿಕತೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಬರೆದ ವಿಮರ್ಶೆಗಳು, ಲೇಖನಗಳು ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ವೈಚಾರಿಕತೆಯನ್ನು ಸಂಪದ್ಭರಿತಗೊಳಿಸಿದರು. ಮೂರ್ತಿರಾಯರು ಪ್ರಜಾತಾಂತ್ರಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆಯಿಟ್ಟಿದ್ದವರು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಪಾಲಿಸಿದವರು. ಕನ್ನಡದ ನವೋದಯ ಸಾಹಿತ್ಯಕಾರರಲ್ಲಿದ್ದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗುಣವೆಂದರೆ ತಾವು ನಂಬಿದ್ದನ್ನು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಪಾಲಿಸುವುದು. ಅವರು ಬೇರೆಯವರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿ ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದರೇ ಹೊರತು ತಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆಯಲ್ಲ. ಮೂರ್ತಿರಾಯರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಘಟನೆ ಇದಕ್ಕೆ ಪುಷ್ಠಿ ಕೊಡುತ್ತದೆ.
ಸುಮಾರು 1960ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೂರ್ತಿರಾಯರ ಮಗ ನಾಗರಾಜರಾವ್ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಒಂದು ದಿನ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಮೂರ್ತಿರಾಯರಿಗೆ ಅಪರಿಚಿತರಾದ ಅಮೆರಿಕಾದ ಲಿಂಕನ್ ದಂಪತಿಗಳು ತಂತಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದ್ದರು: “ನಮ್ಮ ಮಗಳು ನ್ಯಾನ್ಸಿ ಮತ್ತು ನಿಮ್ಮ ಮಗ ನಾಗರಾಜ್ ಮದುವೆಯಾಗಬೇಕೆಂದಿದ್ದಾರೆ. ಮತ, ಸಂಸ್ಕøತಿ, ಜನಾಂಗ – ಎಲ್ಲ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೂ ನಾವು ಈ ಮದುವೆಗೆ ವಿರೋಧಿಗಳು. ನೀವು ನಿಮ್ಮ ಮಗನಿಗೆ ಬುದ್ಧಿ ಹೇಳಿ ಮದುವೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುತ್ತೀರಿ ಎಂದು ನಂಬಿದ್ದೇವೆ.”
ಮೂರ್ತಿರಾಯರಿಗೂ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯುತ್ ಶಾಕ್ ಬಡಿದಂತಾಯಿತು. ‘ಶಾಸ್ತ್ರ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಗಾಗಲಿ ಜಾತಿ ಮತ ಜನಾಂಗಗಳಿಗಾಗಲಿ ಬೆಲೆ ಕೊಡದ ನನಗೆ ಬಂದ ಭಾವನೆ! ಮೊದಮೊದಲು ಇತರರೊಂದಿಗೆ ಚರ್ಚಿಸಲು ಹಿಂಜರಿಕೆಯಾಯಿತು’ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ ಮೂರ್ತಿರಾಯರು. ಆನಂತರ ಶಾಕ್‍ನಿಂದ ಹೊರಬಂದ ಮೇಲೆ ಎಲ್ಲರೊಡನೆ ಮಾತನಾಡಲು ಸಂಕೋಚದಿಂದ ಹೊರಬಂದರು. ಆದರೆ ಮದುವೆಗಿನ್ನೂ ಒಪ್ಪದ ಅವರ ಮನಸ್ಸು, ಲಿಂಕನ್ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರ ಬರೆಯುವಾಗ ಮಾತ್ರ ಅದೆಷ್ಟು ಪ್ರಜಾತಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿತ್ತು! ಉತ್ತರ ನೋಡಿದರೆ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ: “ನಿಮ್ಮಂತೆ ನಾನೂ ಈ ಮದುವೆಗೆ ವಿರೋಧಿ. ಅದರ ವಿಷಯ ನಾನು ಹೇಳಬಹುದಾದ್ದಲ್ಲ ನನ್ನ ಮಗನಿಗೆ ಬರೆದ ಕಾಗದದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ್ದೇನೆ. ನಿಮ್ಮ ಅವಗಾಹನೆಗಾಗಿ ಅದರ ಪ್ರತಿ ಕಳಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಮದುವೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸುವುದು ನನ್ನಿಂದ ಸಾಧ್ಯವಲ್ಲ. ಸಾಧ್ಯವಾದರೂ ನಾನು ಹಾಗೆ ಮಾಡುವವನಲ್ಲ. ಇತರರ – ಇತರರು ನಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳೇ ಆದರೂ - ಬದುಕನ್ನು ಎಡಿಟ್ ಮಾಡುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ನಾನು ಹೊರಲಾರೆ; ಅದು ನ್ಯಾಯವಲ್ಲ ಎಂದು ನಾನು ದೃಢವಾಗಿ ನಂಬಿದ್ದೇನೆ.”
ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ನಾಗರಾಜರಾವ್ ಹಾಗೂ ನ್ಯಾನ್ಸಿಯವರ ಮದುವೆ ಸಾಂಗವಾಗಿ ನೆರವೇರಿತು. ಮೂರ್ತಿರಾಯರೂ ಅದರಲ್ಲಿ ಸಂತೋಷವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಮುಂದೆ ಅನ್ಯೋನ್ಯವಾಗಿ ಬಾಳಿದರು.
ಶರತ್‍ಚಂದ್ರ ಚಟರ್ಜಿ:
ಶರತ್‍ಚಂದ್ರರನ್ನು ಒಂದು ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದ ಯುವತಿಯೊಬ್ಬಳು ಅವರೊಡನೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ ಹೇಳಿದಳು: “ನನ್ನ ಜೀವನ ಹಾಳಾಗುವುದನ್ನು ನೀವು ತಪ್ಪಿಸಿದಿರಿ. ನಿಮಗೆ ವಂದನೆಗಳು.” ಶರತ್‍ಚಂದ್ರರಿಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಯಿತು. “ನಾನು ಇದುವರೆಗೂ ನಿನ್ನನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದ ನೆನಪೂ ಇಲ್ಲ. ನಾನೇಗೆ ನಿನಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದೆ” ಎಂದು ಕೇಳಿದರು. ಆಗ ಯುವತಿ ಉತ್ತರಿಸಿದಳು:
“ನಾನು ಒಬ್ಬ ಯುವಕನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ. ಆದರೆ ನಮ್ಮ ಮದುವೆಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಿರೋಧವಿತ್ತು. ನಾವಿಬ್ಬರೂ ಓಡಿಹೋಗಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡಿದ್ದೆವು. ಅರ್ಧರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದು ಶಬ್ಧ ಮಾಡಬೇಕು, ನಾನು ಮನೆಬಿಟ್ಟು ಬರಬೇಕೆಂದು ಒಂದು ದಿನ ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡಿಕೊಂಡೆವು. ಆದರೆ ಅರ್ಧರಾತ್ರಿಯವರೆಗೂ ಎಚ್ಚರವಾಗಿರಲು ಏನು ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ತಿಳಿಯದೆ ನನ್ನ ತಮ್ಮನಿಗೆ ಓದಲು ಯಾವುದಾದರೂ ಪುಸ್ತಕ ತರಲು ಹೇಳಿದೆ. ಆತ ಗ್ರಂಥಾಲಯದಿಂದ ನಿಮ್ಮ ‘ಚರಿತ್ರಹೀನ’ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟ. ಆತ ಬರುವ ವೇಳೆಗೆ ಪುಸ್ತಕ ಮುಗಿದಿತ್ತು. ಅರ್ಧರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಆತನ ಶಬ್ಧವೂ ಕೇಳಿತು. ಆದರೆ ಮನೆಬಿಟ್ಟು ಹೋಗಲಿಲ್ಲ.”
ಶರತ್‍ಚಂದ್ರ ‘ಚರಿತ್ರಹೀನ’ ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ಕಿರಣ್ಮಯಿ ಎಂಬ ಅದ್ಭುತ ಪಾತ್ರವಿದೆ. ಆಕೆ ವೈಚಾರಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕಾಲಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮುಂದೆ ಬೆಳೆದಿದ್ದಳು. ಆಕೆಯ ಮೃತ ಗಂಡನ ಗೆಳೆಯ ಉಪೇಂದ್ರ ತನ್ನ ತಮ್ಮ ದಿವಾಕರನನ್ನು ಇವಳೊಡನೆ ಓದಲೆಂದು ಬಿಟ್ಟಿರುತ್ತಾನೆ. ಆತ ಕಿರಣ್ಮಯಿಯ ಅತ್ತೆಯ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಂಡು ಕಿರಣ್ಮಯಿ ಮತ್ತು ದಿವಾಕರನ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧದ ಬಗ್ಗೆ ಅನುಮಾನಪಡುತ್ತಾನೆ. ದಿವಾಕರನನ್ನು ತನ್ನ ತಮ್ಮನಂತೆ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದ ಕಿರಣ್ಮಯಿಗೆ ಈ ಆಪಾದನೆಯಿಂದ ಬಹಳ ನೋವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ರೊಚ್ಚಿಗೆದ್ದುಬಿಡುತ್ತಾಳೆ. ಉಪೇಂದ್ರನ ಬಗ್ಗೆ ಬಹಳ ವಿಶ್ವಾಸವಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ ಕಿರಣ್ಮಯಿ ಅವನಿಗೆ ಪಾಠ ಕಲಿಸಲೆಂದು ದಿವಾಕರನನ್ನು ಓಡಿಸಿಕೊಂಡು ಮನೆಬಿಟ್ಟು ಹೋಗುತ್ತಾಳೆ. ಆದರೆ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಲದರಲ್ಲೂ ತನಗಿಂತ ಕಿರಿಯನಾದ ದಿವಾಕರನ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಇರಲಾಗದೆ ಪರಿತಪಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಸೇಡಿನ ಭಾವನೆಯಿಂದ ತಾನು ಮಾಡಿದ ತಪ್ಪಿನಿಂದ ನೊಂದು ಅದರಿಂದ ಹೊರಬರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆ ಯುವತಿಯೂ ಸಹ ತನಗೆ ಅಥವಾ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಾಗದ ಸಂಬಂಧದಿಂದ ಯಾವ ಸಮಸ್ಯೆ ಬರುವುದೆಂದು ತಿಳಿದು ಮನೆಬಿಟ್ಟು ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ಆಕೆ ಶರತ್‍ಚಂದ್ರರಿಗೆ ಕೃತಜ್ಞಳಾಗಿದ್ದಳು.
ಚಾರ್ಲಿ ಚಾಪ್ಲಿನ್:
ಸಿನಿಮಾ ಜಗತ್ತಿನ ಮಹಾನ್ ಕಲಾವಿದ ಚಾರ್ಲಿ ಚಾಲ್ಪಿನ್; ಸಿನಿಮಾ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಅವರದ್ದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿ. ಹಾಸ್ಯದ ಮೂಲಕ ಅತ್ಯಂತ ಗಂಭೀರ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕನ ಹೃದಯಕ್ಕೆ ತಲುಪಿಸಬಲ್ಲ ಅಗಾಧ ಶಕ್ತಿ ಅವರ ಸಿನಿಮಾಗಳಿಗಿದೆ. ಜಗತ್ತಿನ ಸಂಕಟ, ನೋವು, ದುಃಖಗಳನ್ನು ಹಾಸ್ಯ ಪ್ರಸಂಗಗಳ ಮೂಲಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ‘ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಡಿಕ್ಟೇಟರ್’ ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಹಿಟ್ಲರ್‍ನ ಪಾಶವೀ ಕೃತ್ಯಗಳು, ಕ್ರೌರ್ಯ, ವಿಕೃತ ಮನಸ್ಸು, ತಪ್ಪು ಸಿದ್ಧಾಂತ – ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಹಾಸ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡು ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಹಾಸ್ಯದ ಹಿಂದೆ ಕಣ ್ಣರಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಅದೇ ಅವರ ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿ. ಚಾರ್ಲಿ ಚಾಪ್ಲಿನ್ ಈ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಅನುಸಿರಿಸಿದ್ದು ಏಕೆ ಮತ್ತು ಹೇಗೆ?
ಚಾಪ್ಲಿನ್ ನಟನೆಯ ಆರಂಭದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆರೆಡು ರೀಲುಗಳ ಸಿನಿಮಾಗಳು ತಯಾರಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಒಂದು ಕಥೆಯ ಎಳೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ನಿರ್ದೇಶಕ ಸಿನಿಮಾವನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತಿದ್ದ. ಸ್ವತಃ ನಟರೇ ಮೇಕಪ್ ಮಾಡಿಕೊಂಡು, ತಮ್ಮದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನಟನೆ ಮಾಡಿ ತೋರಿಸಬೇಕಿತ್ತು. ಅದನ್ನು ಉತ್ತಮಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಸಿನಿಮಾಗಳು ಸಿದ್ಧವಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಕಲಾವಿದ ಚಾಪ್ಲಿನ್‍ರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಹೊಟ್ಟೆಹೊರೆಯಲು ನಟನೆ ಮಾಡದೆ, ಬೆಳ್ಳಿಪರದೆಯ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಜೀವಾನುಭವವನ್ನು ಮತ್ತು ಅದರ ಮೂಲಕ ಉದಾತ್ತ ಭಾವನೆಗಳು, ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ತೋರಿಸಬೇಕೆಂಬ ಹಂಬಲ ಹುಟ್ಟಿತ್ತು. ಅದನ್ನು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೊಳಿಸುವ ವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಮನದೊಳಗೇ ಹುಡುಕಾಟವೂ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಒಂದು ಘಟನೆ ಅವರ ಸಿನಿಮಾ ಶೈಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಂದು ಕಾರಣ ಎನ್ನಬಹುದು. ಅದನ್ನು ಅವರು ತಮ್ಮ ಆತ್ಮಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ:
“ನನ್ನ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಸ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಆಯಾಮವನ್ನು ಸೇರಿಸಲು ಮೊದಲು ಹೊಳೆದದ್ದು ಎಲ್ಲಿ ಎಂದು ಹುಡುಕಿ ಹೇಳಬಲ್ಲೆ. ನಾನು ‘ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಜೆನಿಟರ್’ ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ನನ್ನನ್ನು ಕೆಲಸದಿಂದ ತೆಗೆದುಹಾಕಿರುವ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ. ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕರುಣೆ ತೋರಿಸಿ, ಮತ್ತೆ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ ಎಂದು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳಲು, ನನಗೆ ಸಣ್ಣಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ, ದೊಡ್ಡ ಕುಟುಂಬವಿದೆ ಎಂದು ಮೂಕಾಭಿನಯ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ. ಇದು ಸುಮ್ಮನೆ ಭಾವುಕ ಅಭಿನಯವಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಸೈಡ್ ವಿಂಗ್‍ನಲ್ಲಿ ರಿಹರ್ಸಲ್ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದ ನಟಿ ದೊರೊತಿ ಡೆವೆನ್‍ಪೋರ್ಟ್ ಅಳುತ್ತಿದ್ದಳು; ಇದನ್ನು ನೋಡಿ ಬಹಳ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಯಿತು. ಆಕೆ ಹೇಳಿದಳು: ‘ಇದು ತಮಾಷೆಯ ವಿಷಯ ಅಂತ ಗೊತ್ತು. ಆದರೆ ಅಳು ತಡೆಯಲಾಗಲಿಲ್ಲ.’ ಆಕೆ ನನ್ನ ಅನಿಸಿಕೆಯನ್ನು ದೃಢಪಡಿಸಿದಳು - ನಾನು ನಗುವಿನ ಜೊತೆಗೆ ಅಳುವನ್ನೂ ತರಬಲ್ಲೆ.”
- ಸಂಗ್ರಹ ಮತ್ತು ಬರಹ: ಎಸ್.ಎನ್. ಸ್ವಾಮಿ
ಆಧಾರಗಳು:
ಧಾರವಾಡದ ದತ್ತೂ ಮಾಸ್ತರ – ಎನ್ಕೆ
ಗಳಗನಾಥ ಮಾಸ್ತರ - ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಹಾವನೂರು
ಸಂಜೆಗಣ ್ಣನ ಹಿನ್ನೋಟ – ಎ.ಎನ್.ಮೂರ್ತಿರಾವ್
ಆತ್ಮಕಥೆ – ಚಾರ್ಲಿ ಚಾಪ್ಲಿನ್
ಅಲೆಮಾರಿ ಪ್ರವಾದಿ - ವಿಷ್ಣು ಪ್ರಭಾಕರ್
ಕಾಮೆಂಟ್‌ಗಳಿಲ್ಲ:
ಕಾಮೆಂಟ್‌ ಪೋಸ್ಟ್ ಮಾಡಿ